10 zł, 125. rocznica urodzin Karola Szymanowskiego (1882-1937), 2007

Producent: NBP - srebrne monety

ID: 392

Stan zachowania monety:
I (menniczy)

Nominał: 10
zł

Srebro: Ag
925

Techniki dodatkowe: efekt
kątowy

Stempel:
lustrzany

Średnica:
32,00 mm

Waga: 14,14 g

Wielkość emisji:
53.000 szt.

Data emisji monet: 3.10.2007
r.

Karol
Maciej Szymanowski - "człowiek o nieodpartym uroku osobistym, prawdziwy
arystokrata ducha, poliglota i wysokiej klasy humanista" uznawany jest
- obok Fryderyka Chopina - za najwybitniejszego polskiego kompozytora.

W dniu 16 listopada 2006 r.
Sejm RP ogłosił rok 2007
- rokiem Karola Szymanowskiego.

Wizerunek
artysty uwieczniony został na srebrnej monecie kolekcjonerskiej z
efektem kątowym. Wyemitowana przez NBP z okazji 125. rocznicy urodzin
kompozytora moneta o nominale 10 zł posiada stosunkowo niski nakład,
uwzględniając monety srebrne z 2007 roku.

Karol Szymanowski

"Karol
Szymanowski jest najsłynniejszym polskim kompozytorem 1 połowy XX wieku
i jednym z największych twórców europejskich
swoich czasów. Jego muzyka wchodzi w dyskurs z
najważniejszymi stylami i prądami estetycznymi tamtych lat, krocząc
wśród nich drogą tak niekonwencjonalną, jak niepowtarzalną.
Swoiście nadwrażliwy świat dźwięków Szymanowskiego oferuje
wyjątkową skalę emocji, rozpostartą między skupioną liryką a
ekstatycznym erotyzmem. Myśl kompozytora spaja w jedną całość tradycję
zachodnioeuropejską i antyczną, fascynująco odnosząc się też do świata
kultury arabskiej. Stosunkowo późno odnaleziony prapolski
pierwiastek lechicki dopełnia całości tego tak mocno pulsującego w
nieustannym napięciu intelektualnego tygla." (Piotr Deptuch, 2002)

 

Karol Maciej Szymanowski
h. Korwin / Ślepowron, (ur. 3 października 1882 r. we wsi
Tymoszówka na Ukrainie, zm. 29 marca 1937 r. w Lozannie) -
wybitny polski kompozytor, pianista, pedagog i krytyk muzyczny, należał
do grupy kompozytorów Młodej Polski, obok Grzegorza
Fitelberga, Ludomira Różyckiego i Apolinarego Szeluto. Kompozytor zmarł w
sanatorium w Lozannie w 1937 r.
Pochowany został w Krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie. Jego serce
spłonęło w powstaniu warszawskim.

Życiorys Karola Macieja
Szymanowskiego

Szymanowski pochodził z
polskiej rodziny zamieszkującej na zachodniej Ukrainie. Drobne kalectwo
(niepełnosprawna noga) ograniczało aktywność młodego Karola.
W wieku siedmiu lat rozpoczął domową edukację, z akcentem położonym na
naukę muzyki. Najpierw uczył się pod kierownictwem ojca, a potem - od
1892 r. Gustawa Neuhausa, lokalnego nauczyciela muzyki,
który odkrył u młodego Szymanowskiego zdolności
kompozytorskie. W szkole Neuhausa zapoznał się z dorobkiem artystycznym
romantyzmu, w szczególności niemieckiego. Następnie
studiował w Warszawie u prof. Zygmunta Noskowskiego.
W latach 1903-1905 przebywał w Berlinie, gdzie zapoznał się z Ryszardem
Straussem, który stał się jego mistrzem w nadchodzących
latach. Zainspirowany jego muzyką skomponował swe pierwsze symfonie.

W 1914 r. podróżując po Europie, będąc we Francji zapoznał
się z modnym wówczas impresjonizmem, a w
szczególności muzyką Claude'a Debussyego, która
była kolejną inspiracją twórczą wchodzącego w okres
największej płodności twórczej kompozytora. Okres wojny
spędził w rodzinnej wsi Tymoszówce, intensywnie pracując.
Skomponował wtedy między innymi III symfonię, I Koncert skrzypcowy i I
Kwartet smyczkowy. W czasie rewolucji bolszewickiej rodzina
Szymanowskich straciła swój majątek ziemski. Po odzyskaniu
niepodległości przez Polskę rodzina przeniosła się do Warszawy, gdzie
Karol odniósł pierwsze wielkie sukcesy artystyczne i
ostatecznie został pierwszym rektorem Warszawskiego Konserwatorium
Muzycznego.

Szymanowski był osobą homoseksualną. Jednym z jego dzieł, zawierających
motywy homoerotyczne, jest opera Król Roger (1918-1924).
Tworzył również wiersze. W latach 1917-1919 napisał powieść "Efebos",
poruszającą wprost tematykę homoseksualizmu. Dedykował ją swojemu
kochankowi, 15-letniemu Borysowi Kochno. Kochno był tancerzem,
pochodzącym ze szlacheckiej rosyjskiej rodziny, w
późniejszych latach, po wyjeździe do Paryża, był
również związany z Sergiuszem Diagilewem oraz Colem
Porterem. Powieść spłonęła we wrześniu 1939 r. w mieszkaniu kuzyna
kompozytora Jarosława Iwaszkiewicza, który sporządził
obszerne streszczenie utworu. Jednak jeden z rozdziałów,
podarowany właśnie Kochno (w przekładzie rosyjskim samego
Szymanowskiego) ocalał. Ten fragment został wydany w Niemczech. W 1930
r. Szymanowski cierpiący na gruźlicę na stałe zamieszkał w willi "Atma"
w Zakopanem, skąd kierował Akademią Muzyczną w Warszawie (1930-1932)
oraz często wyjeżdżał na leczenie do szwajcarskich
sanatoriów.

Karol Szymanowski otrzymał następujące odznaczenia: Krzyż Oficerski
Orderu Odrodzenia Polski, Order Oficerski Korony Włoskiej, Order
Komandorski Korony Włoskiej, Odznakę honorową Regia Accademia di Santa
Cecilia, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Wawrzyn
Akademicki Polskiej Akademii Literatury. Ponadto otrzymał doktorat
honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz członkowstwa honorowe
Ceske Akademie Ved a Umeni, Łotewskiego Konserwatorium Muzycznego w
Rydze, Królewskiej Akademii Św. Cecylii w Rzymie,
Królewskiej Akademii Muzycznej w Belgradzie,
Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. W 1935
odznaczony został Państwową Nagrodą Muzyczną.

Twórczość
Karola Macieja Szymanowskiego

W pierwszej fazie swej twórczości Szymanowski wyraźnie
pozostawał pod wpływem muzyki romantyzmu, wzorując się na Ryszardzie
Straussie i na swym niedoścignionym mistrzu Chopinie. Począwszy od 1914
r. poddał się wpływom impresjonizmu, stając się jednym z
najwybitniejszych przedstawicieli modernizmu.
Szymanowski wypracował swój własny bardzo liryczny styl
muzyczny oparty na bogatej, innowacyjnej orkiestracji. Wprowadził też
do swej muzyki motywy polskiego folkloru, w tym podhalańskiego i
kurpiowskiego, na co miały wpływ głównie częste pobyty w
Zakopanem.

To właśnie w słynnej willi "Atma" w Zakopanem powstało Muzeum Karola
Szymanowskiego.

W dorobku kompozytorskim
Szymanowskiego odnajdziemy 80 utworów, w tym - jeśli chodzi
o muzykę wokalną: 29 pieśni i 6 utworów muzyki
chóralnej. Z zakresu muzyki instrumentalnej
twórca skomponował: 4 symfonie, 2 koncerty, 11
utworów muzyki kameralnej, 2 opery, 1 operetkę, 2 balety i
17 utworów na fortepian.

Wartym
podkreślenia jest fakt, że z okazji 125. rocznicy urodzin oraz 70.
rocznicy śmierci kompozytora, w dniu 16 listopada 2006 r. - Sejm RP
ogłosił rok 2007 rokiem Karola Szymanowskiego.

źródło: NBP /
Mennica Polska S.A. / Wikipedia