2 zł, 65. rocznica oswobodzenia KL Auschwitz-Birkenau, 2010

Producent: NBP - monety Nordic Gold

ID: 1971

Moneta obiegowa 2 zł
- 65. rocznica oswobodzenia KL Auschwitz, 2010

Nominał: 2 zł

Metal: stop
CuAl5Zn5Sn1

Stempel:
zwykły

Średnica:
27,00 mm

Waga: 8,15 g

Wielkość emisji:
1 000 000 szt.

Data emisji monet w NBP:
21.01.2010 r.

Moneta
obiegowa wybita z nordyckiego złota - pierwsza z planu emisyjnego na
rok 2010: walory artystyczne oraz bezcenny
walor historyczny związany z udokumentowaniem ważnego wydarzenia - 65.
rocznicy oswobodzenia KL Auschwitz-Birkenau.

Brama obozowa Auschwitz

Awers: wizerunek
orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej,
po bokach orła oznaczenie roku emisji: 20-10, pod orłem napis: ZŁ 2 ZŁ,
w otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA, poprzedzony oraz
zakończony sześcioma perełkami. Pod lewą łapą orła znak mennicy: M/W.

Rewers:
centralnie stylizowane wizerunki trzech więźniów z obrazu
Czesława Lenczowskiego „Widma wracają”. Powyżej
napis: 65.,
poniżej stylizowany wizerunek napisu nad bramą wejściową do
obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau: ARBEIT MACHT FREI.
U góry półkolem napis: ROCZNICA OSWOBODZENIA. U
dołu napis:
KL AUSCHWITZ-/BIRKENAU.

Na boku:
ośmiokrotnie powtórzony napis: NBP, co drugi
odwrócony
o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami.

Projektant monety: Ewa
Tyc-Karpińska (awers),
Robert Kotowicz (rewers)

*****

Auschwitz-Birkenau - niemiecki nazistowski obóz
koncentracyjny i zagłady - 27 stycznia 1945 r. oswobodzili żołnierze
Armii Czerwonej. W walkach o wyzwolenie miasta i obozu poległo ponad
230 żołnierzy sowieckich.

Obóz koncentracyjny Auschwitz (Oświęcim) założyli Niemcy w
połowie 1940 r., ponieważ zwiększała się liczba aresztowanych
Polaków. Najstarsza część obozu, tak zwany obóz
macierzysty (lub Auschwitz I) powstał w budynkach dawnych koszar.

Jesienią 1941 r. w pobliskiej wsi Birkenau (Brzezinka) Niemcy
rozpoczęli budowę drugiej części obozu. Nazwano go Auschwitz II (lub
Birkenau). Okresowo więziono w nim blisko 100 tys. osób. To
tam zbudowano większość urządzeń masowej
zagłady komór gazowych i krematoriów.
Obóz Birkenau odegrał główną rolę w programie
zbrodni, określonej przez nazistów jako "ostateczne
rozwiązanie kwestii żydowskiej.

Oprócz obozów Auschwitz I i Auschwitz II istniały
też podobozy. Powstawały one przy zakładach przemysłowych i
gospodarstwach rolnych. Ich celem było wyzyskanie niewolniczej pracy
więźniów. Największy był podobóz przy zakładach
Buna w Monowitz (Monowice). Od końca 1943 r. określano go mianem
Auschwitz III lub KL Monowitz. W ten sposób powstał rozległy
kompleks trzech połączonych ze sobą obozów:
Auschwitz-Birkenau-Monowitz, z siecią podobozów. Obozy i
podobozy otoczone były drutem kolczastym i wieżami strażniczymi.

W pierwszym okresie istnienia obozu trafiali do niego
głównie Polacy, ale również więźniowie niemieccy,
z reguły funkcyjni. Z czasem przysyłano tu mieszkańców
innych krajów okupowanych.

Od początku 1942 r. Auschwitz był głównym ośrodkiem zagłady
Żydów. Decydowała o tym bliskość głównych skupisk
ludności żydowskiej. Do Auschwitz-Birkenau kierowano transporty z gett
całej okupowanej Europy. Jeszcze w 1944 r. Niemcy zagazowali tu setki
tysięcy Żydów, głównie węgierskich.

Stosowano także inne metody mordowania. Esesmani rozstrzeliwali
więźniów np. pod "ścianą śmierci", a także zabijali
zastrzykami z fenolu. W odwecie za ucieczkę z obozu kierowali
więźniów na śmierć głodową. W taki sposób w 1941
r., ratując życie współwięźnia, dobrowolnie zginął
franciszkanin Maksymilian Maria Kolbe. Dziesiątki tysięcy
więźniów zmarło w wyniku warunków bytowania,
zwłaszcza głodu, chorób i wyniszczającej pracy. Wiele
osób zginęło na skutek prowadzonych przez lekarzy SS
eksperymentów pseudomedycznych.

Do Auschwitz deportowano łącznie przypuszczalnie około 1 300 tys.
osób (w tym około 1 100 tys. Żydów i 140-150 tys.
Polaków), jednak zarejestrowano tylko około 400 tys.
osób. Bez rejestrowania skierowano do komór
gazowych setki tysięcy Żydów. Końcowa liczba ofiar Auschwitz
wyniosła około 1 100 tys. osób. Wśród nich około
1 mln (90 %) stanowili Żydzi. W obozie zginęło około 70-75 tys.
Polaków, 21 tys. Cyganów, 15 tys.
jeńców sowieckich oraz 10-15 tys. więźniów innych
narodowości.

Mimo skrajnie trudnych warunków, już od 1940 r. w Auschwitz
istniała więzienna konspiracja. Jednym z jej założycieli był Witold
Pilecki, który, aby trafić do obozu, celowo dał się ująć w
Warszawie w trakcie łapanki. Informacje od członków
konspiracji działającej w Auschwitz i wokół obozu trafiały
na Zachód. W obozie dochodziło do ucieczek, a nawet
buntów, krwawo tłumionych przez SS.

W połowie stycznia 1945 r., wobec ofensywy sowieckiej, wydano rozkaz
likwidacji obozu. Z Auschwitz wyprowadzono 56 tys. więźniów.
Ten "marsz śmierci" kosztował życie tysięcy ofiar. Setki
więźniów, pozostawionych w obozie z powodu niezdolności do
marszu, zmarło w wyniku chorób i z wycieńczenia lub zostało
zamordowanych przez esesmanów.

Obóz Auschwitz oswobodziły oddziały Pierwszego Frontu
Ukraińskiego Armii Czerwonej. Wyzwoliciele zastali ślady zbrodni, w tym
zwłoki więźniów, wysadzone krematoria, a także stosy
przedmiotów zagrabionych ofiarom największej w dziejach
fabryki śmierci.

autor: Tadeusz Kondracki

źródło: NBP / Mennica Polska