2 zł, Powstania śląskie, 2011

Producent: NBP - monety Nordic Gold

ID: 2180

Moneta
obiegowa 2 zł
- Powstania śląskie, 2011

Nominał: 2 zł

Metal: stop
CuAl5Zn5Sn1

Stempel:
zwykły

Średnica:
27,00 mm

Waga: 8,15 g

Wielkość emisji:
800 000 szt.
Projektant awersu monety: Ewa Tyc-Karpińska
Projektant rewersu monety: Grzegorz Pfeifer

Data emisji monet: 7.09.2011
r.

Moneta o nominale 2 złotych została wydana, aby upamiętnić Powstania śląskie, czyli trzy konflikty zbrojne, jakie miały miejsce w latach 1919-1921 między ludnością polską i Niemcami.
Awers: wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. Po bokach orła oznaczenie roku emisji: 20-11, poniżej orła napis: ZŁ 2 ZŁ. W otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA, poprzedzony oraz zakończony sześcioma perełkami. Pod orłem, po prawej stronie, znak mennicy: M/W.

Rewers: stylizowane wizerunki powstańców śląskich. U góry napisy: 1919 1920 1921. U dołu napis: POWSTANIA/ŚLĄSKIE. Na boku: ośmiokrotnie powtórzony napis: NBP, co drugi odwrócony o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami.
Powstania śląskie odbyły się w okresie formowania się państwa polskiego po zakończeniu I Wojny Światowej.

Zbrojne wystąpienia ludności polskiej przeciw niemieckiemu panowaniu na Górnym Śląsku, miały na celu przyłączenie tych ziem do państwa polskiego.

Ważniejsi przywódcy powstań to: M. Mielżyński, M. Paluch, K. Zenkteller-Warwas, A. Zgrzebniok.

Jednak jedną z najważniejszych postaci w walce o przyłączenie Śląska do Polski był Wojciech Korfanty. Był on dyktatorem III powstania, które okazało się jednym z dwóch (obok powstania wielkopolskiego) polskich zrywów zbrojnych zakończonych sukcesami.

Kalendarium Powstań Śląskich:

I powstanie śląskie - od 16 sierpnia do 24 sierpnia 1919 roku,II powstanie śląskie - 19/20 sierpnia do 25 sierpnia 1920 roku,III powstanie śląskie - 2/3 maja do 5 lipca 1921 roku.

Rok 2011 jest rokiem Pamięci Powstań Śląskich.

W tym roku mija 90 lat od wybuchu ostatniego z trzech Powstań Śląskich i dlatego Sejmik Województwa Śląskiego postanowił uczcić pamięć uczestników i ofiar tego największego zrywu powstańczego na Śląsku w XX wieku, ustanawiając rok 2011 Rokiem Pamięci Powstań Śląskich.

*****

POWSTANIA ŚLĄSKIE

● Odradzająca
się w 1918 r. polska
państwowość zmagała się z wieloma problemami. Jednym z nich była
płynność granic ówczesnej Rzeczypospolitej. Ich przebieg
trzeba
było albo wynegocjować, albo wywalczyć, czynem zbrojnym popierając
dyplomatyczne postulaty. W takim kontekście należy rozpatrywać
trzy powstania śląskie.

●
Górny Śląsk był w państwie
niemieckim przypadkiem szczególnym - większość jego
mieszkańców
posługiwała się językiem polskim, a raczej jego miejscowym
dialektem. Nie przesądzało to jednak o ich przynależności
narodowej. Świadomość Górnoślązaków wciąż
polaryzowała się,
czy to w kierunku polskim, czy niemieckim.

●
Wojenna klęska Niemiec oraz
nastroje rewolucyjne odcisnęły na Górnym Śląsku
szczególne
piętno. Narastające od pewnego czasu konflikty narodowościowe
zyskały nowy impuls - było nim powstanie państwa polskiego,
zgłaszającego roszczenia wobec tego uprzemysłowionego regionu o
ogromnym potencjale.
● Pod
koniec 1918 r. ludność polska
zaczęła tworzyć Rady Ludowe, a górnośląscy delegaci
uczestniczyli w obradach poznańskiego Sejmu Dzielnicowego. Eskalacja
konfliktu polsko-niemieckiego była nieunikniona. Jego
szczególne
natężenie przypadło na lato 1919 r. - wtedy nastąpiła fala
strajków, prowadzonych pod hasłami socjalnymi i
narodowościowymi.
●
Kontrakcja strony niemieckiej
spowodowała, że część działaczy miejscowej Polskiej Organizacji
Wojskowej (POW) przystąpiła do działania. W nocy z 16 na 17
sierpnia 1919 r. doszło do pierwszego zbrojnego wystąpienia (I
powstanie śląskie).
Słabo skoordynowane starcia ogarnęły
głównie
powiaty o największym odsetku polskiej ludności - pszczyński i
rybnicki. Na czele ruchu stanął kierujący górnośląską POW
Alfons Zgrzebniok. Początkowe drobne sukcesy nie dały jednak
zwycięstwa - nie zdołano zdobyć miast, nie było też wsparcia z
Polski. Wobec miażdżącej przewagi Niemców Zgrzebniok już 24
sierpnia wydał rozkaz zaprzestania walk.
●
Pomimo porażki militarnej, w
wyborach komunalnych 1919 r. strona polska triumfowała. W lutym 1920
r. władzę na Górnym Śląsku przejęli alianci, przygotowując
plebiscyt. Miał on rozstrzygnąć o przynależności
regionu. W poprzedzającej go kampanii starły się racje obu stron.
W lepszej sytuacji znajdowali się Niemcy, kontrolujący miejscową
policję. W tej sytuacji Alfons Zgrzebniok 19 sierpnia 1920 r. dał
hasło do zbrojnego wystąpienia (II powstanie śląskie). Tym razem
przygotowano je znacznie lepiej. Osiągnięto najważniejszy cel -
usunięto policję niemiecką i zastąpiono ją polsko-niemiecką
policją plebiscytową. Powstanie to nie przyniosło jednak właściwego
rozstrzygnięcia.
●
Dokonać miał tego plebiscyt,
który odbył się 20 marca 1921 r. Wskutek wielu
czynników, po
części zawinionych przez stronę polską (jak żądanie przyznania
prawa głosu wszystkim urodzonym na obszarze plebiscytowym)
59,6% głosujących opowiedziało się za Niemcami. Triumfowali oni w
zachodnich powiatach oraz w miastach. Na wschodzie regionu oraz na
wsi dominowała opcja polska.
●
Ponieważ wśród aliantów trwały
spory o interpretację wyników plebiscytu, stojący na czele
Polskiego Komisariatu Plebiscytowego (PKPleb) Wojciech Korfanty
rzucił hasło do kolejnego, trzeciego już powstania. Rozpoczęło
się ono w nocy z 2 na 3 maja 1921 r., pod każdym względem były to
już regularne działania wojenne. Ich celem było dojście do tzw.
linii Korfantego, czyli postulowanej granicy polsko-niemieckiej.
Wykorzystując zaskoczenie, linię tę osiągnięto już w pierwszym
tygodniu walk.
●
Kontrofensywa przeciwnika, choć
nie przyniosła rozstrzygnięcia, zagroziła przerwaniem powstańczego
frontu. W tej sytuacji interweniowali alianci, wymuszając
zawieszenie broni. Walki wygasły ostatecznie z końcem
lipca.
● W
1922 r., w wyniku podziału
Górnego Śląska dokonanego po powstaniu, po stronie
niemieckiej
pozostało 70% obszaru plebiscytowego. Równocześnie Polsce
przypadła większość miejscowego przemysłu kopalnianego i
hutniczego. Wchodząc w skład Rzeczypospolitej, polski Górny
Śląsk,
stał się jej wyjątkowo bogatą częścią.

tekst: folder emisyjny NBP, autor: Grzegorz Bębnik

źródło: NBP / Mennica Polska / Wikipedia