20 zł, Zwierzęta świata - Nietoperz Podkowiec mały (łac. Rhinolophus hipposideros), 2010

Producent: NBP - srebrne monety

ID: 1897

Seria: "Zwierzęta świata"

Stan zachowania monety: I (menniczy)

Nominał: 20
zł

Srebro: Ag
925

Stempel:
lustrzany

Średnica:
38,61 mm

Waga: 28,28 g

Wielkość emisji:
100 000 szt. (NBP przeznaczył do sprzedaży 98.000 szt.)

Data emisji monet:
21.04.2010 r.

Nietoperz Podkowiec mały -
srebrna moneta kolekcjonerska - siedemnasta z ukazującej się od 1993
roku serii "Zwierzęta świata", na której uwieczniane są
gatunki zwierząt zagrożonych przez rozwijającą się cywilizację.

W ramach
tej serii NBP dotychczas
wyemitował 16 monet przedstawiających następujące zwierzęta:

jaskółki, sum, jeż, jelonek rogacz, ropucha
paskówka, wilk, dudek, paź królowej,
żółw błotny, węgorz europejski, morświn, puchacz, świstak,
foka szara, sokół wędrowny i jaszczurka zielona.

Podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros)
- gatunek ssaka z rzędu nietoperzy z nielicznie
reprezentowanej w Polsce rodziny podkowcowatych.

Cechy
Jak
większość nietoperzy posiada charakterystyczne dla swojego rzędu
cechy:

zdolność do echolokacji - nietoperz wydając dźwięki o dużej
częstotliwości lokalizuje pożywienie i przeszkody terenowe,
zdolność do zrównania ciepłoty ciała z
temperaturą otoczenia, spowalnianie akcji serca i oddechu, co ogranicza
do minimum straty energii w czasie spoczynku dziennego, jak i w trakcie
snu zimowego (heterotermii),
podczas snu zwisa głową w dół zaczepiony palcami
stóp, których człony pazurowe mają właściwość
samoczynnego podginania się pod wpływem ciężaru, dzięki temu wiszący
nietoperz nie wykonuje żadnej pracy mięśniowej i nie męczy się,
możliwość zwalniania tempa przemiany materii w obniżonej
temperaturze pozwalająca przetrzymywać niekorzystne warunki do
żerowania.

Opis

Jeden z najmniejszych nietoperzy występujących w Polsce. Długość ciała
około 40 mm, rozpiętość skrzydeł do 250 mm, masa ciała 3,5-10 g.
Przedramię o długości 37-42,5 mm. Barwa sierści futerka szarobrązowa na
grzbiecie, szara lub szarobiała na brzuchu. Uszy spiczaste i szerokie,
skrzydła szerokie i zaokrąglone na końcach, ogon dość
krótki, nie wystający poza błonę ogonową.

Błony skrzydłowe
bardzo ciemne, uszy i pyszczek jaśniejsze. Błona skrzydłowa
przyczepiona pomiędzy piętą a nasadą palców. Ostroga sięga
do połowy odległości między piętą a ogonem. Dookoła nozdrzy narośl
skórna w kształcie podkowy służąca do skupiania wiązki
sygnałów echolokacyjnych.

W czasie spoczynku wisząc głową w
dół nie składa skrzydeł wzdłuż ciała, jak większość innych
gatunków, lecz w charakterystyczny sposób otula
się szczelnie błonami lotnymi, przypominając kokon owada.

Występowanie

Występuje w południowej i środkowej Europie. W Polsce występuje w
Karpatach (z wyjątkiem Tatr), Sudetach oraz na Wyżynie
Krakowsko-Częstochowskiej. Nieliczne osobniki notuje się
również zimą na Nizinie Śląskiej w fortyfikacjach Nysy.

Chronione stanowiska kolonii rozrodczych podkowca znajdują się m.in. na
poddaszach dawnych cerkwi w Wierchomli Wielkiej i Jaworkach oraz na
strychu klasztoru cystersów w Szczyrzycu. W Karpatach i na
Wyżynie Krakowskiej lokalnie może być gatunkiem częstym i licznym, w
skali kraju jednak jest uważany za gatunek zagrożony.

Biotop

Latem zamieszkuje kryjówki bezwietrzne, słabo oświetlone i
bardzo ciepłe (o temperaturze nierzadko okresowo przekraczającej
30° Celsjusza). W Polsce jeszcze w latach pięćdziesiątych
kryjówkami takimi były jaskinie, schroniska i szczeliny
skalne, ewentualnie również podziemia sztuczne, np. piwnice.

Obecnie niemal wszystkie kryjówki letnie tego gatunku na
terenie Polski znajdują się na strychach budynków o
swobodnym wlocie (gatunek ten, w przeciwieństwie do innych krajowych
nietoperzy nie potrafi przeciskać się przez szczeliny), zaś podziemia
są wykorzystywane jedynie sporadycznie.

Na sen zimowy przenosi się do miejsc, które oferują mu
stabilny mikroklimat: dużą wilgotność i temperaturę powietrza 6-9
stopni Celsjusza, wyższą niż preferowaną przez pozostałe, krajowe
gatunki nietoperzy. Kryjówkami zimowymi podkowca małego są
zwykle jaskinie, piwnice, opuszczone kopalnie, niekiedy
również (np. w Krakowie czy Nysie) fortyfikacje.

Występująca
w tych miejscach duża wilgotność chroni nietoperze przed wyschnięciem,
a stabilna temperatura sprzyja hibernacji. W przeciwieństwie do innych
gatunków nietoperzy z reguły podczas hibernacji
poszczególne osobniki nie tworzą skupień - nie stykają się
ze sobą.

Tryb życia

Należy do gatunków osiadłych. Kryjówki letnie
znajdują się zwykle w odległości do 30 km od kryjówek
zimowych, chociaż znane są przeloty na odległość powyżej 100 km.
Podkowiec mały jest gatunkiem ciepłolubnym, stąd zwykle przebywa w
miejscach dobrze izolowanych termicznie.

Pożywienie

Jak większość nietoperzy żywi się owadami latającymi nocą. Są to
głównie muchówki, motyle nocne, siatkoskrzydłe
oraz owady odbywające rójkę nad wodą, które łowi
w locie pyszczkiem lub końcem skrzydła. Potrafi także zbierać pająki ze
skał lub kory drzew, jak również inne nielotne bezkręgowce,
np. pareczniki.

Poluje nocą wśród zarośli i nad zbiornikami
wodnymi, na polowania wylatuje późnym wieczorem. Lata wolno,
ale zwinnie, najczęściej nisko nad ziemią. Podczas lotów
posługuje się echolokacją, przy czym ultradźwięki (o częstotliwości
około 110 kHz - najwyższej wśród krajowych nietoperzy)
produkowane są przez krtań i emitowane przez nos.

Jego system
echolokacyjny wykrywa ruch skrzydeł owadów, dlatego owad
będący w spoczynku jest dla niego "niewidoczny".

Długość życia

Średni wiek życia w warunkach naturalnych wynosi 3-4 lat. Najdłuższy
zaobserwowany wiek podkowca małego to 29 lat i 5 miesięcy.

Rozród

Poród i rozwój młodych jest ściśle związany z
okresem największej dostępności pożywienia. Samica rodzi na początku
lata jedno małe. Kopulacja i zaplemnienie następuje jesienią, często
podczas hibernacji samicy. Sperma pozostaje w drogach rodnych macicy do
wiosny i dopiero wtedy występuje owulacja i zapłodnienie.

Samice tworzą
wiosną kolonie rozrodcze liczące do kilkuset osobników.
Samce w okresie tym żyją pojedynczo. Ciąża trwa 7-8 tygodni.

Młode po
urodzeniu są małe, bezradne, nieowłosione. Oczy mają zamknięte,
posiadają silne pazury i haczykowate zęby mleczne, którymi
czepiają się matki. Żywią się mlekiem matki. Młode nietoperze zdolność
do samodzielnego życia osiągają już po upływie 6 - 7 tygodni.

Podkowiec
mały dojrzałość seksualną osiąga pod koniec pierwszego lub na początku
drugiego roku życia .

Wrogowie

sowy, człowiek

Ochrona

W Polsce gatunek objęty ochroną ścisłą, umieszczony w Polskiej
Czerwonej Księdze Zwierząt jako zagrożony wymarciem (kategoria EN).

źródło:
NBP / Mennica Polska S.A. / Wikipedia